Perdu
05-04-02, 12:03
Totas sas limbas de minoria, cando che sunt bessidas a tenner lezes de āmparu,
ant dčpidu isseberare de criare un'istandard, una limba unificada o
normativizada chi siat. Custa masione deghet pro resones de unidade culturale,
politica, didatica e pro si che poder cumpreder a pare deretos a su nessi in
sos iscritos. Gasi est sutzessu in Irlanda, in Euskadi, in Friuli e in
Cadalunya e in totu sas reziones-natziones chi podent fagher de modellu a sa
Sardigna. Pro no faeddare de sos Istados-Natziones chi l'ant fatu prus a craru
mantenende e ispainende una limba istandardizada cun su podere de catedras,
medios e ufitzios. In tames cando sa limba est dialetizada e abandonada dae
sas iscolas e dae sos podere publicos podet sutzeder (e gasi est incapitadu in
sas cussorzas nostras) puru de b'aer abbas malas meda pro si che cumprender a
pare. Sos limbazos chene Istadu, pro poder bivere in sos tempos feos de farta
de democratzia limbistica, si che sunt ispartzinados in biddas, biddatzolos e
cussorzas leende milli calidades dissimizantes e milli tonos diferentes in sas
paraulas, in sos acentos, in su lessicu. Custu est s'isvilupu naturale de sa
limba in bucca a unu populu chi no tenet istudiu e no tenet referentzia peruna
cun d'una iscola. Pro su chi cuntesset su sardu, podimus antzis narrer chi
iscola, aministratzione publica e medios de comunicatzione ant azudadu a che
ponner sa limba nostra in d'unu corratzu e a fagher perder s'identidade
unitaria a sa zente. D'onzi sardu s'est cunvintu de faeddare su dialetu de
bidda sua, e no una bariedade de sa matessi limba sarda. Sos chi no cherent a
fagher su sardu 'limba forte' chircant de afortigare custu tonu 'munitzipale'
de su chi faeddat su sardu e in prus isfrutant calisisiat nichele pro fagher
brigare sos duos grupos de bariedades (chi posca sunt prus teoricos chi no
empiricos) prus fortes: campidanesos e logudoresos. Como ca no est prus a sa
moda de incarcare sas limbas minores comente a su tempus de 'sas
internatzionales cosmopolitas', si chircat de isviare sa zente cun s'argumentu
de sa 'naturalesa' e de su 'deretu naturale' neghende s'interventu de su
podere publicu pro manizare sas limbas natzionalitarias. Sa 'naturalesa' de su
dialetu de sa bidda, contras a s' 'obligu' de sa limba unificada. Gasi si
cumprit s'ųrtima malazustissia : si vedat a sa limba de minoria su chi at fatu
manna sa limba istatale. E su malu est ca medas, amantiosos de limba minores,
cunvintos de difender sa bariedade issoro bi credent. A bi pessare.
Dae cando sas diretivas europeas, sa leze rezonale 26 de su 1997 e sa de
s'istadu 482 de su 1999 ant ofitzializadu sa limba sarda, sos interventos de
su podere publicu rezionale s'est frimadu a s'azudu cun su 'contributeddu' e a
sa proposta de unificatzione connota comente LSU (Limba Sarda Unificada).
Isettamus galu una politica limbistica fata a sa seria in Sardigna.
Sos istoricos nos ant insizadu ca sas riformas si zuigant semper pro sos
resultados concretos chi balanzant e no pro sas intentziones. Sa riforma
tentada cun sa proposta de LSU at balanzadu unu resultadu feu: sa zente s'est
intesa a intro de su coro semper prus logudoresa, campidanesa, gadduresa,
ovoddesa, sorgonesa o cuartesa in tames de s'intender 'sarda aunida'. Sos
innimigos de su sardu ant postu s'issoro, ma in ite ant faddidu sa
commissione de espertos e sa Rezione? Sas faddinas sunt istadas de ordine
politicu, culturale, limbisticu e taticu. Sarvamus s'intentzione proite - gasi
a su nessi pensamus nois - chie at triballadu in cue at isseberadu de fagher
su chi at fatu cumbintu de fagher su nichele zustu e pretzisu pro sa Sardigna
e pro sa limba sua. Sas pessones chi b'ant triballadu sunt e sunt connotas
comente onestas. E custu reconoschimentu andat fatu pro mantenner sas criticas
in d'unu passibale tzivile. Como chi est coladu unu ātzigu de tempus podimus
fagher sos primos bilancios a conca frita. Dae su cungressu de Arborea de su
mese de Idas de su 2000 amus bidu zai allegas, intervistas, abojos e
documentos meda. Sunt bessidos a pizu (chi nois connoschimus) : sa proposta
de LSU ufitziale de sa Rezione, su documentu de Peppe Corongiu pro sa Comuna
de Cuartu Sant'Elene, sos articulos de s'Unione, Sa Nuova e S'Obiettivo, sas
arrejonadas in sa Lista de Colonia, sa controproposta de Mariu Puddu, sas
corretziones de Roberto Bolognesi, s'analisi sabia de Emilia Calaresu, su
libreteddu de Zuliu Solinas e fortzis calchi āteru chi no connoschimus.
S'assessore nou puru - Beniaminu Iscarpa chi s'est setziu in su logu de
Pascale Onida, 'babbumannu' politicu de sa LSU - at leadu unu modu de
fagher prus 'prudente' e galu no at nadu bene comente la pensat e, fortzis, no
l'at a narrer tantu chitzo.
Lu podimus criticare fortzis pro custu ? No, proite sas brigas sunt semper
fortes e b'at zente inchieta chi no cheret inteder resone peruna ! E duncas,
sigomente pensamus chi a tenner un'istandard comunu, siat unu bene pro totus,
diamus a deper cumintzare a torrare a triballare pro sa 'norma' de sa limba
sarda faghende paris cun sos protagonistas un'esamine de cussentzia puru.
Chie iscriet su primu ca at zadu unu betze e' azudu pro sos primos tempos de
sa bettia. B'est como su perigulu chi si torret a segus a una tenta de
politica limbistica de sa 'naturalesa' de sas calidades de su sardu. Cheret
narrer: annos e annos de triballu imboladu. S'est faghende tretu sa bidea de
fagher duos istandard puru : unu campidanesu unificadu e unu logudoresu
unificadu, chi diat esser fea meda proite ponnet vitziu a su fundamentu de
s'unidade de sa natzione e de sa limba sarda. Unu tempus piaghiat a chie
iscriet puru, ma como isse matessi at cumpresu ca est isballiada. Pro no che
ruer in su peius, sos babbos de sa LSU faddida depent cumprender chi si
depent ponner un'ātzigu in discussione chene s'intender ofesos o chene acusare
sos āteros de 'lesa maestade' o de 'lesa natzionalidade'. A bisu de chie
iscriet sa prima faddina est istada de no aer fatu una chirca sotziulimbistica
pro cumprender (e sos iscritos de Emilia Calaresu sunt pretzisos) cale fit sa
situatzione psicologica de sos sardos (municipalismu e referentzia ideale a
sas macro-variedades). Fit bastadu custu pro cumprender su menzus: ca su
metodu istudiadu pro sa proposta de unificatzione fit faddidu in partentzia
comente calencunu (su sutascrittu puru) at chircadu inutilmente de fagher
cumprender a limbistas e assessores antis de s'aconcada de Arborea. Errore
mannu est istadu posca de no aer postu a parte de su nichele entes, sotzios,
aministratziones, inteletuales e zente comuna cun d'unu percursu de cunsensu
zai disinnadu in partentzia. S'est a pustis chircadu de mover passos a
istruncadura faghende colare isseberos limbisticos sozetivos e pessonales
comente issientificos, leande sa zente sarda comente innorante cando gasi no
fit. In prus: no s'est fata un'analisi critica de multilimbismu e
multiculturalismu chi b'est semper istadu in Sardigna, no s'est torrada a
discuter sa proposta una borta chi b'at āpidu sas primas chenscias in Arborea
(Cuartu aiat nadu: 'Onida dividet sos sardos', e gasi est andada a beru).
S'est chircadu unu 'golpe' <a tutti i costi> fortzende sa manu a sos
commissarios chi a pustis si che sunt ribellados e, in calchi casu ma non
totus, ant rinnegadu sa proposta, nd'ant presentadu āteras o si sunt abarrados
mudos. E puru l'aiant firmada...
Como b'at de imbenner s'issolvida pro una chistione chi s'est posta male.
Una norma pro su sardu iscritu est semper prus a tesu. Bi diat cherrer a
barigare sos odios pessonales e s'artivia de calencunu pro chircare a su nessi
de resonare. Sa proposta gasi comente est no andat imbolada, si podet emendare
torrende in sas manos e in su coro de sos campidanesos su chi lis ant furadu:
s'orgolliu de fagher parte de sos Sardos. No bi cheret meda bastat de si che
torrare a ponner, sos limbistas, in d'una mesa totus paris. Chie sa LSU l'at
cherfida istimat sa Sardigna e tenet una fide onesta in sa natzione sarda.
Isperamus chi custa fide lu ghiet in oras bonas.
Peppe Corongiu
ant dčpidu isseberare de criare un'istandard, una limba unificada o
normativizada chi siat. Custa masione deghet pro resones de unidade culturale,
politica, didatica e pro si che poder cumpreder a pare deretos a su nessi in
sos iscritos. Gasi est sutzessu in Irlanda, in Euskadi, in Friuli e in
Cadalunya e in totu sas reziones-natziones chi podent fagher de modellu a sa
Sardigna. Pro no faeddare de sos Istados-Natziones chi l'ant fatu prus a craru
mantenende e ispainende una limba istandardizada cun su podere de catedras,
medios e ufitzios. In tames cando sa limba est dialetizada e abandonada dae
sas iscolas e dae sos podere publicos podet sutzeder (e gasi est incapitadu in
sas cussorzas nostras) puru de b'aer abbas malas meda pro si che cumprender a
pare. Sos limbazos chene Istadu, pro poder bivere in sos tempos feos de farta
de democratzia limbistica, si che sunt ispartzinados in biddas, biddatzolos e
cussorzas leende milli calidades dissimizantes e milli tonos diferentes in sas
paraulas, in sos acentos, in su lessicu. Custu est s'isvilupu naturale de sa
limba in bucca a unu populu chi no tenet istudiu e no tenet referentzia peruna
cun d'una iscola. Pro su chi cuntesset su sardu, podimus antzis narrer chi
iscola, aministratzione publica e medios de comunicatzione ant azudadu a che
ponner sa limba nostra in d'unu corratzu e a fagher perder s'identidade
unitaria a sa zente. D'onzi sardu s'est cunvintu de faeddare su dialetu de
bidda sua, e no una bariedade de sa matessi limba sarda. Sos chi no cherent a
fagher su sardu 'limba forte' chircant de afortigare custu tonu 'munitzipale'
de su chi faeddat su sardu e in prus isfrutant calisisiat nichele pro fagher
brigare sos duos grupos de bariedades (chi posca sunt prus teoricos chi no
empiricos) prus fortes: campidanesos e logudoresos. Como ca no est prus a sa
moda de incarcare sas limbas minores comente a su tempus de 'sas
internatzionales cosmopolitas', si chircat de isviare sa zente cun s'argumentu
de sa 'naturalesa' e de su 'deretu naturale' neghende s'interventu de su
podere publicu pro manizare sas limbas natzionalitarias. Sa 'naturalesa' de su
dialetu de sa bidda, contras a s' 'obligu' de sa limba unificada. Gasi si
cumprit s'ųrtima malazustissia : si vedat a sa limba de minoria su chi at fatu
manna sa limba istatale. E su malu est ca medas, amantiosos de limba minores,
cunvintos de difender sa bariedade issoro bi credent. A bi pessare.
Dae cando sas diretivas europeas, sa leze rezonale 26 de su 1997 e sa de
s'istadu 482 de su 1999 ant ofitzializadu sa limba sarda, sos interventos de
su podere publicu rezionale s'est frimadu a s'azudu cun su 'contributeddu' e a
sa proposta de unificatzione connota comente LSU (Limba Sarda Unificada).
Isettamus galu una politica limbistica fata a sa seria in Sardigna.
Sos istoricos nos ant insizadu ca sas riformas si zuigant semper pro sos
resultados concretos chi balanzant e no pro sas intentziones. Sa riforma
tentada cun sa proposta de LSU at balanzadu unu resultadu feu: sa zente s'est
intesa a intro de su coro semper prus logudoresa, campidanesa, gadduresa,
ovoddesa, sorgonesa o cuartesa in tames de s'intender 'sarda aunida'. Sos
innimigos de su sardu ant postu s'issoro, ma in ite ant faddidu sa
commissione de espertos e sa Rezione? Sas faddinas sunt istadas de ordine
politicu, culturale, limbisticu e taticu. Sarvamus s'intentzione proite - gasi
a su nessi pensamus nois - chie at triballadu in cue at isseberadu de fagher
su chi at fatu cumbintu de fagher su nichele zustu e pretzisu pro sa Sardigna
e pro sa limba sua. Sas pessones chi b'ant triballadu sunt e sunt connotas
comente onestas. E custu reconoschimentu andat fatu pro mantenner sas criticas
in d'unu passibale tzivile. Como chi est coladu unu ātzigu de tempus podimus
fagher sos primos bilancios a conca frita. Dae su cungressu de Arborea de su
mese de Idas de su 2000 amus bidu zai allegas, intervistas, abojos e
documentos meda. Sunt bessidos a pizu (chi nois connoschimus) : sa proposta
de LSU ufitziale de sa Rezione, su documentu de Peppe Corongiu pro sa Comuna
de Cuartu Sant'Elene, sos articulos de s'Unione, Sa Nuova e S'Obiettivo, sas
arrejonadas in sa Lista de Colonia, sa controproposta de Mariu Puddu, sas
corretziones de Roberto Bolognesi, s'analisi sabia de Emilia Calaresu, su
libreteddu de Zuliu Solinas e fortzis calchi āteru chi no connoschimus.
S'assessore nou puru - Beniaminu Iscarpa chi s'est setziu in su logu de
Pascale Onida, 'babbumannu' politicu de sa LSU - at leadu unu modu de
fagher prus 'prudente' e galu no at nadu bene comente la pensat e, fortzis, no
l'at a narrer tantu chitzo.
Lu podimus criticare fortzis pro custu ? No, proite sas brigas sunt semper
fortes e b'at zente inchieta chi no cheret inteder resone peruna ! E duncas,
sigomente pensamus chi a tenner un'istandard comunu, siat unu bene pro totus,
diamus a deper cumintzare a torrare a triballare pro sa 'norma' de sa limba
sarda faghende paris cun sos protagonistas un'esamine de cussentzia puru.
Chie iscriet su primu ca at zadu unu betze e' azudu pro sos primos tempos de
sa bettia. B'est como su perigulu chi si torret a segus a una tenta de
politica limbistica de sa 'naturalesa' de sas calidades de su sardu. Cheret
narrer: annos e annos de triballu imboladu. S'est faghende tretu sa bidea de
fagher duos istandard puru : unu campidanesu unificadu e unu logudoresu
unificadu, chi diat esser fea meda proite ponnet vitziu a su fundamentu de
s'unidade de sa natzione e de sa limba sarda. Unu tempus piaghiat a chie
iscriet puru, ma como isse matessi at cumpresu ca est isballiada. Pro no che
ruer in su peius, sos babbos de sa LSU faddida depent cumprender chi si
depent ponner un'ātzigu in discussione chene s'intender ofesos o chene acusare
sos āteros de 'lesa maestade' o de 'lesa natzionalidade'. A bisu de chie
iscriet sa prima faddina est istada de no aer fatu una chirca sotziulimbistica
pro cumprender (e sos iscritos de Emilia Calaresu sunt pretzisos) cale fit sa
situatzione psicologica de sos sardos (municipalismu e referentzia ideale a
sas macro-variedades). Fit bastadu custu pro cumprender su menzus: ca su
metodu istudiadu pro sa proposta de unificatzione fit faddidu in partentzia
comente calencunu (su sutascrittu puru) at chircadu inutilmente de fagher
cumprender a limbistas e assessores antis de s'aconcada de Arborea. Errore
mannu est istadu posca de no aer postu a parte de su nichele entes, sotzios,
aministratziones, inteletuales e zente comuna cun d'unu percursu de cunsensu
zai disinnadu in partentzia. S'est a pustis chircadu de mover passos a
istruncadura faghende colare isseberos limbisticos sozetivos e pessonales
comente issientificos, leande sa zente sarda comente innorante cando gasi no
fit. In prus: no s'est fata un'analisi critica de multilimbismu e
multiculturalismu chi b'est semper istadu in Sardigna, no s'est torrada a
discuter sa proposta una borta chi b'at āpidu sas primas chenscias in Arborea
(Cuartu aiat nadu: 'Onida dividet sos sardos', e gasi est andada a beru).
S'est chircadu unu 'golpe' <a tutti i costi> fortzende sa manu a sos
commissarios chi a pustis si che sunt ribellados e, in calchi casu ma non
totus, ant rinnegadu sa proposta, nd'ant presentadu āteras o si sunt abarrados
mudos. E puru l'aiant firmada...
Como b'at de imbenner s'issolvida pro una chistione chi s'est posta male.
Una norma pro su sardu iscritu est semper prus a tesu. Bi diat cherrer a
barigare sos odios pessonales e s'artivia de calencunu pro chircare a su nessi
de resonare. Sa proposta gasi comente est no andat imbolada, si podet emendare
torrende in sas manos e in su coro de sos campidanesos su chi lis ant furadu:
s'orgolliu de fagher parte de sos Sardos. No bi cheret meda bastat de si che
torrare a ponner, sos limbistas, in d'una mesa totus paris. Chie sa LSU l'at
cherfida istimat sa Sardigna e tenet una fide onesta in sa natzione sarda.
Isperamus chi custa fide lu ghiet in oras bonas.
Peppe Corongiu